Πενταδάκτυλος

Ο Πενταδάχτυλος είναι η κατεχόμενη από τους Τούρκους οροσειρά της Κύπρου που αρχίζει από τον Κορμακίτη και φτάνει ως τη χερσόνησο της Καρπασίας.

Πολλοί είναι οι θρύλοι και οι παραδόσεις για την οροσειρά του Πενταδάχτυλου, όχι μόνο για τη μεγαλοπρέπεια και την αγριότητα της, αλλά και για τα φρούρια που είναι χτισμένα σ' αυτήν. Εκεί πάλευαν οι καταχτητές με τους καταχτημένους, εκεί πάλευε κι ο Διγενής με το Χάροντα για λευτεριά ή θάνατο. Ένας θρύλος λέει πως ο Διγενής Ακρίτας κυνηγούσε κάποτε τον αρχηγό των Σαρακηνών. Μόλις τον είδε στον κάμπο της Μεσαορίας, στην προσπάθειά του να τον προλάβει, στήριξε τα δάχτυλα του χεριού του στο βουνό, για να πηδήξει στον κάμπο. Έτσι χαράκτηκαν εκεί τα τεράστια δάχτυλά του και σχηματίστηκαν οι κορφές του Πενταδάχτυλου.
Από το 1974 ο Πενταδάχτυλος μας βλέπει αυστηρός, βουβός...

Και περιμένει...

Το Κάστρο τον Αγίου Ιλαρίωνα

Το κάστρο του Αγίου Ιλαρίωνα βρίσκεται στις ρίζες της οροσειράς του Πενταδάχτυλου. Καθώς βλέπεις να υψώνεται το άγριο τούτο βουνό μπροστά σου με τους γύρω απλησίαστους γκρεμούς, αναρωτιέσαι πώς μπόρεσαν να χτίσουν εκεί το κάστρο και να το κατοικήσουν.

Το αρχικό φρούριο χτίστηκε από τους Βυζαντινούς για σκοπούς αμυντικούς, πιθανό στα τέλη του 11ου αιώνα, και συμπληρώθηκε μετά από τους Φράγκους βασιλιάδες. Το όνομα του το πήρε από τον Άγιο Ιλαρίωνα, που σύμφωνα με την παράδοση, κατέφυγε σ' αυτή τη βουνοκορφή από τους Αγίους Τόπους, για να ζήσει σαν ερημίτης.
Για το φρούριο του Αγίου Ιλαρίωνα ο Στράτης Μυριβήλης ανάμεσα σ' άλλα έγραψε:

«Ανέβηκα στο Κάστρο του Αγίου Ιλαρίωνα... Είναι ένα έργο πολέμου φοβερό, που στέκεται εκεί ψηλά με τις άπειρες στοές και καμάρες και πολεμίστρες του, τα χίλια σπίτια της βασίλισσας, το λέει ο λαός. Και είναι κει ένα τοξωτό παράθυρο, το παράθυρο της βασίλισσας, από όπου το θέαμα του κάμπου και της θάλασσας που σέρνεται στα πόδια του βουνού είναι εξαίσιο».

Το κάστρο του Αγίου Ιλαρίωνα βρίσκεται σήμερα στα χέρια των Τούρκων. Το κατέλαβαν το 1964 ύστερα από συγκρούσεις μεταξύ Τουρκοκυπρίων και Ελληνοκυπρίων.

Ένας από τους πιο χαρακτηριστικούς θρύλους που σχετίζονται με τη Ρήγαινα του Αγίου Ιλαρίωνα είναι κι αυτός: Το απόρθητο κάστρο, όπου κατοικούσε η Ρήγαινα, ήταν για δυο χρόνια πολιορκημένο χωρίς να παραδίνεται, γιατί το φύλαγαν πολλοί στρατιώτες. Οι πολιορκητές, που βαρέθηκαν να περιμένουν, σοφίστηκαν τούτο το τέχνασμα: Αλλοι έκαναν πως έφυγαν κι άλλοι κρύφτηκαν σ' ένα κοντινό βουνό. Ένας από τους στρατιώτες ντύθηκε γυναικεία ρούχα κι άρχισε να χτυπάει την πόρτα του οχυρού και να φωνάζει γοερά να του ανοίξουν, γιατί τάχατες ήταν γυναίκα ετοιμόγεννη που την έπιασαν οι πόνοι. Οι δούλες του κάστρου το είπαν στην Κυρά τους, που συγκινήθηκε κι έδωσε αμέσως εντολή ν' ανοίξουν στη δήθεν φτωχή γυναίκα. Μόλίς η πόρτα άνοιξε, όρμησαν μέσα μπουλούκια οι εχθροί.Η μεγάλη βασίλισσα του κάστρου με τις γυναίκες της, για ν' αποφύγουν την ατίμωση, ρίχτηκαν κάτω στον γκρεμό και σκοτώθηκαν.

Το κάστρο της Καντάρας

Το κάστρο της Καντάρας είναι χτισμένο σε μια από τις ανατολικότερες κορυφές του Πενταδάχτυλου. Το κάστρο είναι γνωστό και με το όνομα «Κάστρο της Ρήγαινας», όπως και τα άλλα δυο της οροσειράς αυτής, εκείνο του Αγίου Ιλαρίωνα και εκείνο του Βουφαβέντο. Πιθανό να χτίστηκε τον 11ο αιώνα από τους Βυζαντινούς, που το χρησιμοποιούσαν για προστασία του νησιού από επιδρομές. Σήμερα σώζονται τα ερείπιά του. Πολλοί άρχοντες του νησιού, σε διάφορες ιστορικές περιόδους, κατέφευγαν στο κάστρο για να σωθούν από τους εχθρούς.

Πηγή: Βιβλίο Δεν Ξεχνώ και Αγωνίζομαι

(Υπουργείο Παιδείας, 1999)